Imiesłowy w języku francuskim: le participe présent

Co odróżnia płynną francuszczyznę od tej prawdziwie wyrafinowanej? Umiejętność budowania zdań, w których zwięzłość idzie w parze z dynamiką. Architektem takich eleganckich konstrukcji jest imiesłów, a zwłaszcza jego czynna, teraźniejsza forma: le participe présent. To on stanowi granicę między poprawnym, szkolnym językiem a stylem, który znamy z literatury, prasy i oficjalnych pism. Ten artykuł pokaże Ci, jak świadomie go używać, by nadać swoim tekstom profesjonalnego szlifu!

Imiesłowy w języku francuskim

Imiesłów (le participe) to nieosobowa forma czasownika o podwójnej naturze – łączy w sobie dynamikę czasownika i opisowy charakter przymiotnika. Ta hybrydowa tożsamość czyni go niezwykle elastycznym narzędziem językowym. Francuszczyzna, podobnie jak polszczyzna, posługuje się dwoma jego kluczowymi rodzajami:

• le participe passé (imiesłów czasu przeszłego), jak chanté (zaśpiewany), będący fundamentem czasów złożonych, np. passé composé;
• le participe présent (imiesłów czasu teraźniejszego), jak chantant (śpiewający), który pozwala zwięźle wyrazić czynność, jej przyczynę lub cechę.

Choć oba są niezbędne, to właśnie participe présent jest charakterystyczny dla formalnego, pisanego stylu i świadczy o prawdziwej biegłości językowej. To na nim skupimy się w tym artykule.

Tworzenie participe présent, czyli imiesłowu czasu teraźniejszego

Mechanizm tworzenia imiesłowu czasu teraźniejszego jest niezwykle prosty. Francuski ma na to jeden, stały wzór: od formy czasownika dla pierwszej osoby liczby mnogiej (nous) w czasie teraźniejszym odcinamy końcówkę -ons i zastępujemy ją końcówką -ant.

Można to zwizualizować następującym schematem: 

czasownik w bezokoliczniku → forma dla nous w czasie teraźniejszym → odcinamy końcówkę -ons → dodajemy końcówkę -ant

Spójrzmy na przykłady:

Nawet tak regularny mechanizm ma swoje wyjątki. W tym przypadku cała lista ogranicza się do zaledwie trzech fundamentalnych czasowników nieregularnych:

• être (być) → étant (będący/będąc)
• avoir (mieć) → ayant (mający/mając)
• savoir (wiedzieć) → sachant (wiedzący/wiedząc)

Zastosowanie participe présent

Siła participe présent tkwi w jego zdolności do kondensacji informacji. Jest on charakterystyczny dla języka pisanego – znajdziemy go w prasie, literaturze, korespondencji czy języku administracyjnym, czyli wszędzie tam, gdzie liczy się precyzja i elegancja. Pozwala zastąpić całe zdania podrzędne, nadając wypowiedzi zwięzłości i dynamiki. Oto trzy jego kluczowe funkcje.

1. Zastępowanie zdań podrzędnych (zwłaszcza przyczynowych)

To najczęstsze zastosowanie participe présent. Pozwala on skondensować zdanie podrzędne, zwłaszcza to wprowadzające przyczynę (zaczynające się od comme lub puisque), w jedną, zgrabną formę.

• La valise étant trop lourde pour moi, je l’ai laissée dans le coffre.
  Ponieważ walizka była dla mnie za ciężka, zostawiłam ją w bagażniku.
• Ne sachant que faire, je lui ai demandé conseil.
  Nie wiedząc, co zrobić, poprosiłam go o radę.

2. Opisywanie czynności wcześniejszej

Gdy chcemy podkreślić, że jedna czynność wydarzyła się przed drugą, sięgamy po formę złożoną: ayant lub étant + participe passé. W języku polskim jej odpowiednikiem są imiesłowy uprzednie (np. „zrobiwszy”, „przeczytawszy”).

• Ayant réussi leur bac, Anne et Paul poursuivent leurs études à l’université.
  Po zdaniu matury (dosł. zdawszy maturę) Anne i Paul odbywają studia na uniwersytecie.
• Ayant travaillé dans une grande entreprise, elle a acquis les compétences requises.
  Ponieważ pracowała w dużej firmie, zdobyła odpowiednie kompetencje.

3. Zastępowanie zdań względnych (z zaimkiem qui)

Participe présent to również elegancki sposób na zastąpienie zdania względnego, które zaczyna się od zaimka qui. Jest to bardzo powszechny zabieg stylistyczny, który świadczy o wysokiej świadomości językowej.

• Je connais quelqu’un connaissant parfaitement le français.
  Znam kogoś znającego świetnie język francuski. (zamiast: …qui connaît…)
• Nous avons une infirmière ayant de l’expérience professionnelle.
  Mamy pielęgniarkę z doświadczeniem zawodowym (dosł. mającą doświadczenie zawodowe). (zamiast: …qui a de l’expérience…)

Participe présent a gérondif – jaka jest różnica?

Choć na pierwszy rzut oka wyglądają niemal identycznie, participe présent i gérondif (forma z przyimkiem en, np. en parlant) pełnią odmienne funkcje składniowe. Kluczowa różnica sprowadza się do prostego pytania: kto wykonuje daną czynność?

1. Le gérondifzawsze i bez wyjątku odnosi się do podmiotu zdania głównego. Opisuje czynność, którą ten podmiot wykonuje równocześnie z czynnością główną.
   1. En montant l’escalier du clocher, j’ai eu peur du vide.
      Wchodząc po schodach na dzwonnicę, miałem lęk wysokości. (To „ja” wchodziłem i „ja” miałem lęk).

2. Le participe présentmoże odnosić się do innego elementu zdania, najczęściej do dopełnienia bliższego. Pozwala opisać czynność wykonywaną przez ten właśnie element.
   1. Je vois ma mère regardant les oiseaux par la fenêtre.
      Widzę moją mamę patrzącą przez okno na ptaki. (To „mama” patrzy, a „ja” widzę).

Participe présent a adjectif verbal

Na koniec zajmijmy się rozróżnieniem między imiesłowem czynnym (le participe présent) a przymiotnikiem odczasownikowym (l’adjectif verbal). Choć często mają identyczną formę, ich funkcja i zachowanie w zdaniu są fundamentalnie różne. Różnicę tę sprowadzamy do dwóch kluczowych pytań.

1. Czy forma jest odmienna? (Uzgodnienie)

• Participe présent, jako forma czasownikowa, jest nieodmienny. Zawsze zachowuje końcówkę -ant.
• Adjectif verbal, jako przymiotnik, uzgadnia się w rodzaju i liczbie z rzeczownikiem, który określa.

2. Co opisuje? (Znaczenie)

• Participe présent opisuje czynność w toku, coś, co dzieje się w danym momencie.
• Adjectif verbal opisuje stałą cechę, permanentny atrybut.

Spójrzmy, jak ta teoria działa w praktyce:

• Ce sont des enfants obéissants et gentils. (Przymiotnik – uzgodniony do l. mn.) To są posłuszne i miłe dzieci. (Mówimy o ich stałej cesze – byciu posłusznym z natury).
• Ils sont obéissant à leurs parents. (Imiesłów – nieodmienny, ma dopełnienie) Oni są posłuszni swoim rodzicom. (Opisujemy czynność – bycie posłusznym w tym momencie, wykonywanie poleceń).

Czasami te dwie formy różnią się także pisownią, co ostatecznie rozwiewa wszelkie wątpliwości. Zwrócenie uwagi na te detale to oznaka prawdziwego mistrzostwa.

• imiesłów: convainquant (przekonując) vs przymiotnik: convaincant (przekonujący)
• imiesłów: fatiguant (męcząc) vs przymiotnik: fatigant (męczący)
• imiesłów: négligeant (zaniedbując) vs przymiotnik: négligent (niedbały)

Sięgnij po książki do francuskiego od Preston Publishing!

Zrozumienie niuansów francuskiego, takich jak np. różnice między imiesłowami a przymiotnikami, to klucz do jeszcze lepszego posługiwania się tym językiem. Prawdziwe mistrzostwo rodzi się jednak z praktyki – z pracy na dziesiątkach przykładów, które utrwalają teorię. Właśnie taką metodę zastosowaliśmy w naszej książce Francuski w tłumaczeniach. Gramatyka 4. Polega ona na tłumaczeniu całych zdań z zastosowaniem danych konstrukcji gramatycznych. To doskonałe narzędzie dla osób, które chcą usystematyzować swoją wiedzę, aby wznieść swój francuski na wyższy poziom.

Jeśli natomiast Twoim celem jest kompleksowe opanowanie języka na poziomie pozwalającym na swobodne budowanie zdań, czytanie i pisanie, zapraszamy do zapoznania się z całą serią Francuski w tłumaczeniach. Gramatyka. Nasze książki wyróżniają się praktycznym podejściem do nauki: czyli setki zdań do tłumaczenia z kursem audio, pomagającym przełamać barierę mówienia oraz przystępne i wyczerpujące objaśnienia gramatyczne.

Zapraszamy również na bloga Preston Publishing, gdzie regularnie dzielimy się kolejnymi ciekawostkami i materiałami do nauki języka francuskiego!

Wypróbuj nasze książki do nauki języka francuskiego!

Zaczynasz swoją przygodę z językiem francuskim? Komplet Francuski w tłumaczeniach. Gramatyka 1-4 w promocyjnej cenie. Dzięki regularnej nauce z tymi książkami szybko opanujesz język francuski od podstaw aż po poziom zaawansowany. Nagrania audio MP3 umożliwią Ci ćwiczenie umiejętności rozumienia ze słuchu, wymowy, intonacji i tworzenia francuskich zdań.

Zobacz więcej