Portugalski od podstaw: czasownik „być” w praktyce

Nauka języka portugalskiego zaczyna się od poznania jego fundamentów – a jednym z nich jest czasownik „być” (ser). Bez jego opanowania trudno zbudować nawet najprostsze zdanie o sobie czy o innych. W tym artykule przeprowadzimy Cię przez odmianę, przeczenia, zwroty grzecznościowe i przykłady użycia – wszystko w lekkiej, ale merytorycznej formie. Pokażemy też, jak utrwalać portugalski czasownik „być” krok po kroku w codziennym życiu.

Dlaczego warto znać czasownik „być” po portugalsku?

Czasownik być (ser) pojawia się niemal w każdej rozmowie – gdy mówimy kim jesteśmy, skąd pochodzimy, jakie mamy cechy. Poznanie tego czasownika to absolutna podstawa, by swobodnie zaczynać myśleć po portugalsku. Im szybciej go opanujesz, tym sprawniej zaczniesz budować zdania i unikać typowych błędów w komunikacji.

Czasownik być (ser) w portugalskim – odmiana

Skoro już rozumiesz, jak ważny jest ten czasownik, zobaczmy jego pełną odmianę w czasie teraźniejszym trybu oznajmującego.

Czasownik ser (być) ma w czasie teraźniejszym trybu oznajmującego następującą odmianę:
eu sou – ja jestem
tu és – ty jesteś
ele/ela é – on/ona jest
nós somos – my jesteśmy
vocês são – wy jesteście
eles/elas são – oni/one są

Zaimek vocês (wy) łączy się z taką samą formą czasownika, jakiej używa się dla 3. os. l. mnogiej (eles/elas – oni/one).

Tak jak w języku polskim, zaimki osobowe w funkcji podmiotu można swobodnie pomijać. Używa się ich wtedy, gdy zachodzi konieczność doprecyzowania podmiotu lub chce się go podkreślić.

Przykłady użycia:
Sou de Cracóvia. Jestem z Krakowa. 
És de Portugal? Jesteś z Portugalii? 
Ele é português. On jest Portugalczykiem. 
Somos polacos. Jesteśmy Polakami. 
Vocês são amigos? Jesteście przyjaciółmi?
Eles são muito simpáticos. Oni są bardzo sympatyczni. 
De onde são? Skąd jesteście?
És estudante? Jesteś studentem? 

Ta odmiana to punkt wyjścia do wszystkich użyć czasownika ser.

Tworzenie przeczeń w portugalskim

Gdy już potrafisz budować zdania twierdzące, naturalnie kolejnym krokiem jest opanowanie przeczeń. Przeczenie tworzymy tak jak w języku polskim, stawiając wyraz não (nie) przed formą czasownika, np.:
Não sou de Cracóvia, sou de Varsóvia. Nie jestem z Krakowa, jestem z Warszawy.
Ela não é portuguesa, é francesa. Ona nie jest Portugalką, jest Francuzką. 
Elas não são de cá. One nie są stąd. 

Aby upewnić się co do prawdziwości wypowiadanego przez siebie zdania twierdzącego, można zakończyć je pytaniem zawierającym zaprzeczenie użytej w tym zdaniu formy czasownika.

Lisboa é muito bonita, não é? Lizbona jest bardzo ładna, prawda? 

W zdaniu przeczącym upewniamy się co do jego prawdziwości, zadając na końcu pytanie pois não?

Portugal não é grande, pois não? Portugalia nie jest duża, prawda? 

Takie konstrukcje dodają naturalności Twoim zdaniom i pozwalają brzmieć bardziej jak rodzimy użytkownik języka.

Zwroty grzecznościowe z czasownikiem „być” w portugalskim

Teraz przejdźmy do sytuacji bardziej formalnych, w których warto wiedzieć, jak zachować odpowiedni ton. Zwroty grzecznościowe w języku portugalskim to: o senhor (pan), a senhora (pani) (łączące się z czasownikiem w 3. os. l. pojedynczej), os senhores (panowie, państwo), as senhoras (panie) (po których następuje czasownik w 3. os. l. mnogiej). 

Przykłady użycia:
O senhor é de Lisboa? Czy pan jest z Lizbony? 
A senhora é inglesa ou irlandesa? Pani jest Angielką czy Irlandką?
Os senhores são portugueses? Czy państwo są Portugalczykami? 
Os senhores são irmãos, não são? Panowie są braćmi, prawda?

Takie formy pokazują szacunek i poprawność w komunikacji formalnej.

Jeśli kontekst sytuacyjny jest wystarczająco jasny, można pominąć zwrot grzecznościowy i użyć samego czasownika: É de Lisboa? Jest pan/pani z Lizbony?

Przykłady użycia czasownika „być” w portugalskim

Teraz zobaczymy, jak czasownik być funkcjonuje w portugalskim w realnych zdaniach, typowych dla codziennych rozmów. Poznaj więcej przykładów użycia:

O João é alto? Czy João jest wysoki?
A Maria é professora de português. Maria jest nauczycielką portugalskiego.
Olá, sou o André. Cześć, tu André.
A Ana é médica e é rica. Ana jest lekarką i jest bogata.
O Rui é motorista de autocarros. Rui jest kierowcą autobusu.
A língua portuguesa não é difícil. Język portugalski nie jest trudny.
Hoje é sábado e amanhã é domingo. Dziś jest sobota, a jutro niedziela.
Não somos de Portugal. Somos estrangeiros. Nie jesteśmy z Portugalii. Jesteśmy obcokrajowcami.

Z tych zdań łatwo przerobić je na własne – zmieniając podmiot, przymiotnik czy okolicznik – i ćwiczyć portugalski czasownik ser w wielu kontekstach.

Zaimki wskazujące w portugalskim

Aby wzbogacić zdania z ser, przydadzą się zaimki wskazujące – zwłaszcza gdy chcesz mówić o rzeczach lub osobach w otoczeniu. Zaimki wskazujące odnoszące się do obiektów lub stworzeń położonych blisko osoby mówiącej to:

l. pojedyncza
este aluno – ten uczeń
esta aluna – ta uczennica

l. mnoga
estes alunos – ci uczniowie
estas alunas – te uczennice

Przykłady użycia:

Este rapaz é jovem. Ten chłopak jest młody. 
Esta rapariga é muito inteligente. Ta dziewczyna jest bardzo inteligentna. 
Estes senhores não são informáticos, pois não? Ci panowie nie są informatykami, prawda? 
Estas senhoras são polacas e não checas. Te panie są Polkami, a nie Czeszkami. 
Este filme é aborrecido. Ten film jest nudny. 
Este exercício é bastante fácil. To ćwiczenie jest dosyć łatwe. 
Este livro é bastante interessante. Ta książka jest całkiem ciekawa. 

W połączeniu z ser te konstrukcje pozwolą Ci precyzyjnie opisywać osoby i obiekty w najbliższym otoczeniu.

Podsumowanie o czasowniku „być” w portugalskim

W ciągu artykułu widzieliśmy, że czasownik „być” w portugalskim to absolutna podstawa – od odmiany, przez przeczenia, po zwroty formalne i praktyczne przykłady. Ale teoria to jedno – kluczem do zapamiętania jest wdrożenie wiedzy w życie codzienne. Oto kilka pomysłów, jak w życiu codziennym utrwalać czasownik ser:

1. Codzienne zdania: używaj go przy opisach siebie i innych
   Każdego dnia spróbuj w myślach (lub na głos) tworzyć zdania: Eu sou…, Ela é…, Nós somos… – np.: 
   • Eu sou estudante. – Jestem studentem.
   • Ele é meu amigo. – On jest moim przyjacielem.
   • Nós somos colegas. – Jesteśmy kolegami.
     
     
2. Zdania z otoczenia
   W momencie, gdy patrzysz na kogoś lub coś, spróbuj w portugalskim opisać to, co widzisz: 
   • Este livro é interessante. – Ta książka jest ciekawa.
   • Este carro é rápido. – Ten samochód jest szybki.
     
     
3. Notatki w Notesie do nauki języków obcych
   Sięgnij po Prestonowy Notes do nauki języków obcych i zapisuj w nim krótkie zdania z czasownikiem ser. Mogą być bardzo proste, np. Hoje é segunda-feira e somos felizes. – Dziś jest poniedziałek i jesteśmy szczęśliwi. Regularne notowanie sprawi, że portugalski czasownik być stanie się dla Ciebie naturalny.

Jeśli zastosujesz choć część z tych pomysłów regularnie, czasownik ser stanie się dla Ciebie naturalny, a kolejne konstrukcje zaczną się budować „same”.

Nauka portugalskiego z książką „Portugalski w tłumaczeniach. Gramatyka 1”

Wszystkie przykłady w artykule powstały w oparciu o książkę Portugalski w tłumaczeniach. Gramatyka 1 wydawnictwa Preston Publishing. To praktyczny kurs, który pozwoli Ci opanować podstawy gramatyki języka portugalskiego – a zrozumienie gramatyki jest kluczem do poprawnego posługiwania się jakimkolwiek językiem obcym.

Znajdziesz w nim ponad 1200 użytecznych zdań i wyrażeń, czytelne wytłumaczenie zasad gramatycznych oraz kurs audio MP3 do pobrania.

Dzięki tej książce:

• z łatwością opanujesz gramatykę i słownictwo dzięki setkom zdań i wyrażeń przydatnych na co dzień, ułożonych według zagadnień gramatycznych,
• zrozumiesz zasady gramatyczne języka portugalskiego, czytając przystępnie napisane wskazówki w języku polskim,
• utrwalisz wiedzę, wyćwiczysz wymowę i prawidłowe konstruowanie zdań, korzystając z ponad 5-godzinnego kursu audio MP3,
• zmobilizujesz się do regularnej nauki dzięki jasnemu i logicznemu układowi stron.

Ten praktyczny kurs językowy, który umożliwi Ci nauczenie się języka portugalskiego na poziomie A1/A2, czyli w stopniu wystarczającym, by z powodzeniem posługiwać się nim w sytuacjach codziennej komunikacji. To doskonały samouczek dla osób samodzielnie podejmujących naukę języka portugalskiego. Może być też uzupełnieniem tradycyjnych kursów językowych, nauki w szkole czy na uczelni wyższej – zarówno dla słuchaczy, jak i dla lektorów, nauczycieli i wykładowców.

W przyswajaniu języków obcych kluczowa jest systematyczność, więc osiągniesz lepsze wyniki, sięgając po książkę regularnie – nawet jeśli danego dnia nie będziesz w stanie poświęcić nauce dużo czasu. Jeśli chcesz zgłębiać portugalski jeszcze bardziej, polecamy też nasz artykuł Język portugalski od zera – poznaj podstawowe zwroty – doskonały punkt startowy, jeśli dopiero zaczynasz naukę i chcesz szybko opanować pierwsze wyrażenia.

Powodzenia w nauce! Boa sorte!