Poznawanie nowego języka pełne jest zaskakujących odkryć, ale niektóre zagadnienia gramatyczne budzą wśród uczących się szczególne emocje. Należy do nich bez wątpienia tryb łączący w języku francuskim, znany jako le subjonctif. Czy rzeczywiście jest się czego obawiać? Wcale nie! Z odpowiednim podejściem i materiałami, takimi jak seria Francuski w tłumaczeniach, opanowanie go staje się znacznie prostsze.

Tryb łączący w języku francuskim

W gramatyce francuskiej wyróżniamy kilka trybów (np. oznajmujący – indicatif, rozkazujący – impératif, warunkowy – conditionnel). Tryb łączący (le subjonctif) jest jednym z nich. Jak sama nazwa wskazuje, często łączy dwie części zdania – pojawia się zazwyczaj po spójniku que (że, żeby, aby). Choć w języku francuskim istnieją cztery czasy trybu łączącego (présent, passé, imparfait, plus-que-parfait), dziś skupimy się na tym najczęściej używanym – subjonctif présent. Wyraża on subiektywny stosunek mówiącego do przedstawianej czynności: jego wolę, życzenie, emocje, wątpliwość, ocenę czy konieczność. To właśnie odróżnia go od trybu oznajmującego (indicatif), który służy do opisu faktów i obiektywnej rzeczywistości.

Przyjrzyjmy się zatem temu, jak tworzyć i kiedy stosować francuski subjonctif w czasie teraźniejszym. Skorzystamy przy tym z wiedzy zawartej w podręczniku Francuski w tłumaczeniach. Gramatyka 3.

Jak utworzyć subjonctif présent?

Tworzenie subjonctif présent dla większości czasowników jest dość przejrzyste, bo opiera się na prostej zasadzie:

1. Bierzemy temat czasownika z 3. osoby liczby mnogiej czasu teraźniejszego trybu oznajmującego (np. dla venir -> ils viennent -> temat vienn-).
2. Odrzucamy końcówkę -ent.
3. Do tak uzyskanego tematu dodajemy charakterystyczne końcówki trybu łączącego: -e, -es, -e, -ions, -iez, -ent.

Uwaga: Dla 1. i 2. osoby liczby mnogiej (nous i vous) końcówki (-ions, -iez) są identyczne jak w czasie imparfait i często dodajemy je do tematu czasownika z 1. osoby liczby mnogiej czasu teraźniejszego (indicatif présent, np. dla acheter:nous achetons -> achet- -> que nous achetions, que vous achetiez).

Spójrzmy na przykład czasownika acheter (kupować):

Oczywiście, jak to w języku francuskim bywa, istnieją czasowniki nieregularne w subjonctif présent. Najważniejsze z nich to:

• faire -> que je fasse
• savoir -> que je sache
• pouvoir -> que je puisse
• aller -> que j’aille (ale: que nous allions, que vous alliez)
• être -> que je sois (ale: que nous soyons, que vous soyez)
• avoir -> que j’aie (ale: que nous ayons, que vous ayez)

Przykłady:
Il ne faut pas que tu le fasses pour demain. (Nie musisz tego robić na jutro.)
Je voudrais que vous soyez plus engagés. (Chciałbym, żebyście byli bardziej zaangażowani.)

Jakie zastosowanie ma subjonctif présent?

Jak wspomnieliśmy, kluczowe użycie subjonctif wiąże się z wyrażaniem subiektywności. Stosujemy go, mówiąc o:

woli, konieczności, życzeniu, rozkazie, zakazie:

• Il faut que tu viennes tout de suite. (Musisz zaraz przyjść.)
• Je voudrais que tu sois heureuse. (Chciałbym, żebyś była szczęśliwa.)
• Il ne faut pas que tu me dises ce que je dois faire. (Nie musisz mi mówić, co mam robić.)

emocjach i uczuciach: radości, smutku, strachu, zdziwieniu itp.

• Je suis content(e) que vous soyez là. (Cieszę się, że tu jesteście.)
• C’est dommage que tu ne puisses pas venir. (Szkoda, że nie możesz przyjść.)
• Elle est émue que nous nous souvenions d’elle. ([Ona] jest wzruszona, że pamiętamy o niej.)

wątpliwości, niepewności, możliwości:

• Je doute qu’elle puisse revenir avant le dîner. (Wątpię, żeby [ona] mogła wrócić przed kolacją.)
• Il est possible que ce qu’ils disent soit vrai. (Możliwe, że to, co oni mówią, jest prawdą.)
• Il est peu probable qu’elles reviennent en Pologne. (Jest mało prawdopodobne, że one wrócą do Polski.)

opinii i ocenie (często w formie bezosobowej lub przeczącej):

• Ce serait bien que vous appreniez à le faire. (Dobrze byłoby, żebyście nauczyli się to robić.)
• Il semble que ce soit trop compliqué. (Wydaje się, że to będzie za trudne / zbyt skomplikowane.)

Z jakimi wyrażeniami stosowany jest subjonctif présent?

Tryb łączący (le subjonctif) pojawia się po konkretnych czasownikach i wyrażeniach. Oto niektóre z najważniejszych:

wyrażenia bezosobowe:

• il faut que… (trzeba, żeby…)
• Maintenant il faut que tu sortes le chien. (Teraz musisz wyprowadzić psa.)
  
• C’est/Il est important que… (Ważne, żeby…)
• Il est important que tu le fasses le plus vite possible. (Ważne, żebyś to zrobił możliwie jak najszybciej.)
  
• C’est/Il est nécessaire que… (Konieczne, żeby…)
• C’est nécessaire que tu apprennes à conduire. (Koniecznie musisz nauczyć się prowadzić/jeździć.)
  
• C’est/Il est dommage que… (Szkoda, że…)
• C’est dommage que vous partiez si loin. (Szkoda, że wyjeżdżacie tak daleko.)
  
• Il est possible que… / Il se peut que… (Możliwe, że…)
• Il est possible que vous fondiez votre propre entreprise ? (Jest możliwe, żebyście założyli swoją własną firmę / swoje własne przedsiębiorstwo?)
  
• Il est peu probable que… (Jest mało prawdopodobne, że…)
• Il est est peu probable qu’ils puissent faire construire une maison. (To mało prawdopodobne, że (oni) będą mogli wybudować dom.)
  
  Uwaga: Wyrażenia takie jak Il est probable que…, Il est sûr que…, Il est certain que… w formie twierdzącej zazwyczaj łączą się z trybem oznajmującym (indicatif), ponieważ wyrażają pewność. Dopiero w formie przeczącej lub pytającej (wyrażając wątpliwość) mogą wymagać subjonctif.

czasowniki wyrażające wolę, życzenie, pragnienie:

• vouloir que… (chcieć, żeby…)
• souhaiter que… (życzyć sobie, żeby…)
• Elle souhaite que je rencontre ses parents. (Ona pragnie, żebym poznał (dosł. spotkał) jej rodziców.)

• désirer que… (pragnąć, żeby…)
• aimer (bien) que… (lubić, chcieć, żeby…)
• préférer que… (woleć, żeby…)
• Gilles préfère qu’on fasse un pique-nique dans son jardin. (Gilles woli, żebyśmy zrobili piknik w jego ogrodzie.)
  
• demander que… (prosić, żeby…)
• czasowniki wyrażające emocje:
• être content / heureux / triste / désolé / furieux / étonné que… (być zadowolonym / szczęśliwym / smutnym / rozczarowanym / wściekłym / zdziwionym, że…)
• Je suis heureux qu’ils viennent à mon mariage. (Bardzo się cieszę, że przyjadą na mój ślub.)
• Je suis désolé que tu sois déçue. (Przykro mi, że jesteś rozczarowana.)
  
• czasowniki wyrażające wątpliwość:
• douter que… (wątpić, żeby…)
• Je doute que ce qu’il dit soit vrai. (Wątpię, żeby to, co on mówi, było prawdą.)

Nauka subjonctif wymaga zrozumienia kontekstu i zapamiętania wyrażeń, które go „wywołują”. Kluczem jest praktyka – i tu doskonale sprawdza się metoda tłumaczenia zdań zastosowana w serii Francuski w tłumaczeniach. Po przyjrzeniu się przykładom z rozdziałów 29, 30 i 31 trzeciej części tego podręcznika, szybko zauważysz powtarzalne wzorce użycia trybu łączącego i poczujesz się pewniej w codziennej komunikacji.

Sprawdź nasze pozostałe artykuły o trybie łączącym!

Subjonctif présent to dopiero początek przygody z trybem łączącym w języku francuskim. Istnieją również inne konstrukcje gramatyczne, które pozwalają precyzyjniej wyrażać myśli, zwłaszcza w bardziej formalnych lub literackich kontekstach. Zachęcamy do regularnego powracania do tego tematu i ćwiczenia go na zdaniach z życia wziętych, które znajdziesz w naszych podręcznikach.

Gramatyka języka francuskiego bywa wymagająca – zarówno pod względem formy, jak i zasad. Ale gdy już złapiesz rytm, wszystko zaczyna się układać. Jeśli chcesz opanować nie tylko tryb łączący, ale też inne kluczowe zagadnienia, sięgnij po książkę Francuski w tłumaczeniach. Gramatyka 1–4. To praktyczny kurs, który krok po kroku przeprowadzi Cię przez wszystkie poziomy – jasno, konkretnie i z dużą dawką przykładów. Gramatyka naprawdę da się lubić – wystarczy dobrze ją sobie wytłumaczyć!

Śledź naszego bloga, aby nie przegapić kolejnych artykułów poświęconych bardziej zaawansowanym zagadnieniom gramatyki francuskiej, w tym pozostałym czasom le subjonctif. Bon courage !

A jeśli zastanawiasz się, ile tak naprawdę czasów ma język francuski, polecamy tekst, który rozwiewa wątpliwości raz na zawsze. Warto spojrzeć szerzej na francuskie tryby i czasy. Dla lepszego zrozumienia całego systemu rzut oka na tryb oznajmujący będzie bardzo pomocny – zajrzyj do artykułów o l’indicatif présent oraz l’imparfait, a jeśli interesuje Cię również tryb rozkazujący, mamy dla Ciebie praktyczny przewodnik po l’impératif passé. Francuska gramatyka może być logiczna – wystarczy poznać ją krok po kroku i uczyć się z dobrych źródeł.