Mów jak Niemcy! Czyli jak posługiwać się autentycznym językiem niemieckim? Rzecz o kolokacjach

Z pewnością zdarzyło Ci się nieraz zastanawiać nad tym, co zrobić, by mówić tak jak rodowici Niemcy; by móc autentycznie komunikować się po niemiecku, i to od samego początku nauki. I nie chodzi tutaj tylko o poprawność fonetyczną, lecz także sposób budowania zdań, o dobór właściwych słów i ich połączenia. Owe specyficzne powiązania między słowami, czyli ich właściwy dobór, to nic innego jak kolokacje językowe.

Funkcjonują one w każdym języku – polskim, niemieckim, angielskim, i gwarantują posługiwanie się poprawnym, lecz przede wszystkim zrozumiałym dla innych językiem. Warto na nie zwracać uwagę także podczas nauki języka niemieckiego, i to na każdym etapie. Nie ucz się pojedynczych słówek wyrwanych z kontekstu, ale już na poziomie A1 zwracaj uwagę na całe zwroty – kolokacje językowe.

Ucz się kolokacji językowych…

Zobacz, ile niuansów może nieść w sobie prosty zwrot w języku polskim być w domu. Jego niemiecki odpowiednik to zuhause / zu Hause sein. Nie jest on prostym tłumaczeniem polskiego zwrotu, którego odpowiednik brzmiałby im Haus sein. Jednak takie połączenie słów ma w niemieckim zupełnie inne znaczenie niż w języku polskim. Oznacza być w budynku, choć oczywiście niemieckie słowo das Haus to także dom, lecz również budynek.

Tym samym warto być też ostrożnym podczas bezpośrednich tłumaczeń językowych. Ich właściwe funkcjonowanie zakłada właśnie użycie poprawnych kolokacji, czy to w języku niemieckim, czy polskim. Typowym przykładem jest tutaj podawanie wieku, bądź też pytanie o niego. W niemieckim użyjesz struktury z czasownikiem sein, a nie haben. Niemcy czy Austriacy, a tak samo Szwajcarzy określają wiek przez tzw. bycie starym – alt sein. Podobnie jak ma to miejsce w języku angielskim. Czyli nie przez posiadanie lat. Zapytasz: Wie alt bist du? – jeśli z kimś jesteś już na „ty”. Albo użyjesz struktury oficjalnej – Wie alt sind Sie? To również obszar kolokacji. 

Bardzo często kolokacje to powiązania między rzeczownikiem i czasownikiem, do których dochodzi także użycie stosownego przyimka. Właśnie fraza zuhause / zu Hause sein należy do tej grupy, ale przykładów tego typu jest o wiele więcej.

…i unikaj błędów!

Dobre opanowanie kolokacji pozwoli Ci uniknąć błędów językowych. Także w dość prostych konstrukcjach, jak np. w zwrocie – jechać za granicę i jego niemieckim odpowiedniku – ins Ausland fahren. Natomiast być za granicą to im Ausland sein – i o ile czasowniki w języku polskim i niemieckim są takie same, czyli jechać – fahren, być – sein, to już przyimki niekoniecznie. Polskie za to w niemieckim hinter, lecz użycie tutaj tego przyimka byłoby zupełnie niestosowne, czyli błędne.

Inny przykład to zwroty: jechać na urlop i być na urlopie. Niemieckie odpowiedniki kolokacyjne to: in Urlaub fahren oraz in Urlaub sein używane albo bez rodzajnika, albo też z rodzajnikiem. Ale wówczas określonym, czyli in den Urlaub fahren i im Urlaub sein. To dość proste kolokacje, z którymi spotkasz się na poziomie A1-A2. 

Wchodząc na wyższy poziom zaawansowania językowego w niemieckim, tj. poziom biegłości B1 i B2, a także C1, będziesz jeszcze częściej mieć do czynienia ze stałymi powiązaniami międzywyrazowymi, czyli wspomnianymi kolokacjami. Będą się one jednak odnosić do bardziej abstrakcyjnych zakresów użycia języka, określających często procesy mentalne.

Spotkasz się zatem z takimi frazami jak – zur Kenntnis nehmen (przyjąć do wiadomości) lub Ahnung haben (mieć pojęcie). Pierwszy zwrot zastąpić możesz czasownikiem – verstehen a drugi – wissen. Zwróć uwagę, iż posługiwanie się stałymi powiązaniami rzeczownikowo-czasownikowymi pozwoli Ci urozmaicić język. Jednocześnie pozwoli mówić z użyciem bardziej rozbudowanych struktur językowych. Działa to też w drugą stronę, czyli również i Ty będziesz w stanie więcej rozumieć. Omówienie tego typu ciekawych struktur kolokacyjnych znajdziesz w 4. i 5 części serii Niemiecki w tłumaczeniach. Gramatyka. 

Kolokacje językowe w niemieckim biznesowym

Także w niemieckim języku biznesowym towarzyszyć Ci będą stałe frazy kolokacyjne, np. in einer Besprechung sein albo eine Nachricht hinterlassen bądź też am Apparat bleiben. Ich znaczenia znajdziesz przeglądając ten fragment książki Niemiecki w tłumaczeniach. Business. Również w codziennych sytuacjach prawidłowe połączenia międzywyrazowe będą Ci pomocne, tak aby Twój język niemiecki brzmiał autentycznie. Czyli tak, jak posługują się nim Niemcy, Austriacy i Szwajcarzy. Komunikacja nie może być tylko translacją, czyli przenoszeniem struktur z języka polskiego na niemiecki. Nie wszystkie one funkcjonują bowiem w obu językach tak samo. Np. zwrot – in Ordnung sein – jest taki sam w obu językach, lecz fraza – Wie wäre es mit…? – już niekoniecznie. Ze stosowaniem tych fraz w codziennej komunikacji zapoznasz się m.in. w tomie Niemiecki w tłumaczeniach. Sytuacje.

Uważaj na kalki językowe w nauce języka obcego

Ucząc się języka niemieckiego, jak i każdego innego języka obcego, warto z uważnością obserwować obecne w nim połączenia między wyrazami. Mając częsty kontakt z językiem, warto zwracać uwagę na powtarzalność tychże połączeń. W dalszym kroku staraj się je zapamiętywać i używać w komunikacji. Ostatecznie pozwoli Ci to na porozumiewanie się w języku obcym w sposób możliwie autentyczny. Czyli tak, jak czynią to jego rodzimi użytkownicy. Unikniesz tym samym stosowania tzw. kalek językowych, czyli struktur przenoszonych z języka polskiego do np. niemieckiego, które niekoniecznie muszą być zrozumiałe dla jego naturalnych odbiorców. 

Sebastian Mrożek