Czas teraźniejszy w języku niemieckim – Präsens

Czas teraźniejszy Präsens jest najczęściej używanym czasem w języku niemieckim. To jedno z podstawowych zagadnień, jakie musimy się opanować, aby zacząć stawiać pierwsze kroki w tym języku. Czasu Präsens używamy głównie w odniesieniu do wydarzeń bieżących, ale też przyszłych. 

Z tego artykułu dowiesz się wszystkiego na temat tworzenia i stosowania czasu teraźniejszego Präsens w języku niemieckim. Poznasz schematy odmiany czasowników oraz formy nieregularne i wyjątki. Dowiesz się także, jakie jest miejsce czasownika w zdaniach oznajmującym, przeczącym oraz pytającym w czasie teraźniejszym. Dodatkowo na końcu artykułu znajdziesz krótki test, który pozwoli Ci sprawdzić swoją wiedzę na temat omówionych zagadnień – wraz z odpowiedziami.

Kiedy stosuje się czas Präsens?

Czas Präsens stosujemy w języku niemieckim w wielu kontekstach. Służy on m.in. do opisania bieżących działań lub wydarzeń – zarówno tych, które odbywają się w danym momencie, jak i takich, które trwają już od jakiegoś czasu. Używa się go także do wyrażenia ogólnych stwierdzeń oraz mówienia o powtarzających się sytuacjach.

Oto kilka przykładów zdań z zastosowaniem czasu Präsens:

Es ist zehn nach fünf. – Jest dziesięć po piątej.

Nachmittags spiele ich Fußball. – Popołudniami gram w piłkę nożną. 

Weihnachten ist immer im Dezember. – Święta Bożego Narodzenia są zawsze w grudniu.

Meine Schwester spielt seit ihrer Kindheit Klavier. – Moja siostra od dzieciństwa gra na pianinie.

Czas Präsens możemy też stosować w odniesieniu do przyszłych wydarzeń, jeśli z kontekstu jasno wynika, że chodzi o przyszłość, np.:

Wenn du weiter so fleißig lernst, sprichst du bald fließend Deutsch. – Jeśli dalej będziesz się tak pilnie uczył, to wkrótce będziesz mówić płynnie po niemiecku.

Ich bleibe am Wochenende zu Hause. – W weekend zostaję w domu.

Nächstes Jahr fahren wir nach Frankreich. – W przyszłym roku jedziemy do Francji.

Zdania takie zawierają zwykle okoliczniki czasu, np. am Wochenende, nächstes Jahr.

Jak wygląda odmiana czasowników w czasie teraźniejszym?

W przypadku czasowników regularnych odrzucamy końcówkę bezokolicznika -en i dodajemy do tematu końcówki osobowe:

	machen (robić)	gehen (iść)
ich	mache	gehe
du	machst	gehst
er/sie/es	macht	geht
wir	machen	gehen
ihr	macht	geht
sie/Sie	machen	gehen

Nieco inaczej zachowują się czasowniki, których temat zakończony jest na -t, -d, -chn, -ffn lub -tm. W 2. i 3. os. liczby pojedynczej oraz w 2. os. liczby mnogiej dla ułatwienia wymowy przed końcówką osobową dodajemy literkę e, np. du arbeitest, er öffnet, ihr atmet.

Jeżeli temat czasownika zakończony jest na -s, -ss, -ß, -tz, -x, -z, wtedy w 2. os. liczby pojedynczej zamiast -st dodajemy końcówkę -t, np. du heißt, du sitzt. 

Czasowniki nieregularne w czasie teraźniejszym

Istnieje jednak wiele czasowników nieregularnych, które wyłamują się z powyższych reguł. Ich form trzeba nauczyć się na pamięć. Czasowniki nieregularne możemy podzielić na kilka grup:

1. Czasowniki, w których w 2. i 3. os. liczby pojedynczej występuje wymiana samogłoski rdzennej a na ä, np.:

ich fahre – du fährst, er fährt: Meine Schwester fährt morgen nach Berlin – Moja siostra jedzie jutro do Berlina;
ich schlafe – du schläfst, er schläft: Meine Katze schläft den ganzen Tag – Mój kot śpi cały dzień.

2. Czasowniki, które zmieniają w 2. i 3. os. liczby pojedynczej samogłoskę rdzenną e na i, np.:

ich spreche – du sprichst, er spricht: Du sprichst ganz gut Deutsch – Mówisz całkiem dobrze po niemiecku;
ich vergesse – du vergisst, er vergisst: Du vergisst immer meinen Geburtstag – Zawsze zapominasz o moich urodzinach.

3. Czasowniki, które w 2. i 3. os. liczby pojedynczej zmieniają samogłoskę rdzenną e na ie, np.:

ich sehe – du siehst, er sieht: Der Hund bellt, weil er einen fremden Mann sieht – Pies szczeka, ponieważ widzi obcego mężczyznę;
ich lese – du liest, er liest, np. Meine Tochter liest gerne Comics – Moja córka lubi czytać komiksy.

Szczególne grupy czasowników nieregularnych

Szczególną grupę czasowników nieregularnych stanowią czasowniki sein (być), haben (mieć) oraz werden (stać się, zostać kimś lub czymś). Oto ich odmiana:

	sein	haben	werden
ich	bin	habe	werde
du	bist	hast	wirst
er/sie/es	ist	hat	wird
wir	sind	haben	werden
ihr	seid	habt	werdet
sie/Sie	sind	haben	werden

Także czasowniki modalne, takie jak können (móc, umieć, potrafić), dürfen (móc, mieć pozwolenie), müssen (musieć, mieć obowiązek), sollen (mieć powinność), odmieniają się nieregularnie. Zwróć uwagę, że ich formy w 1. i 3. os. liczby pojedynczej są takie same.

	können	dürfen	müssen	sollen
ich	kann	darf	muss	soll
du	kannst	darfst	musst	sollst
er/sie/es	kann	darf	muss	soll
wir	können	dürfen	müssen	sollen
ihr	könnt	dürft	müsst	sollt
sie/Sie	können	dürfen	müssen	sollen

Zobacz przykłady ich użycia w zdaniach:

Ich kann nicht schwimmen. – Nie umiem pływać.

Du solltest nicht so viel fernsehen. – Nie powinieneś oglądać tak dużo telewizji. 

Darf man im Flugzeug Handys benutzen? – Czy można używać telefonu komórkowego w samolocie?

Was sollen wir in dieser Situation tun? – Co mamy począć w tej sytuacji?

Zdania oznajmujące, przeczenia, pytania – praktyczne przykłady

W zdaniu oznajmującym w czasie teraźniejszym czasownik w funkcji orzeczenia występuje zawsze na drugim miejscu, chociaż nie zawsze musi być drugim wyrazem w zdaniu. Jeżeli podmiot znajduje się na pierwszej pozycji, wtedy mówimy o szyku prostym. 

Na początku zdania może także znajdować się inny wyraz, który chcemy zaakcentować. W takiej sytuacji czasownik w formie osobowej pozostaje na drugim miejscu, a podmiot występuje bezpośrednio za czasownikiem. Mamy wówczas do czynienia z szykiem przestawnym.

Porównaj przykłady:

	Pierwsza pozycja w zdaniu	Druga pozycja w zdaniu	Reszta zdania
Szyk prosty	Ich	fahre	am Wochenende nach Berlin.
Szyk przestawny	Am Wochenende	fahre	ich nach Berlin.
	In Berlin	will	ich den Reichstag sehen.

Zdania pytające w czasie teraźniejszym

Miejsce czasownika w zdaniu pytającym zależy od rodzaju zdania:

• w pytaniach rozstrzygających, czyli takich, na które możemy odpowiedzieć tak lub nie, czasownik znajduje się na pierwszym miejscu, np.:

Fährst du heute nach Berlin? – Jedziesz dzisiaj do Berlina?;

• w pytaniach otwartych stawiamy na początku zaimek pytajny, a czasownik przesuwamy na drugie miejsce, np.:

Wann fährst du nach Berlin? – Kiedy jedziesz do Berlina?

Zaimki pytajne to m.in. wer? (kto), was? (co?), wie? (jak?), wo? (gdzie?), wann? (kiedy?), wohin? (dokąd?), warum?(dlaczego) i wiele innych. Wszystkie one zaczynają się od litery w i dlatego pytania otwarte nazywamy W-Fragen.

Zaimek pytajny może też występować wraz z przyimkiem na początku pytania, np.

Mit wem fährst du nach Berlin? – Z kim jedziesz do Berlina?

Przeczenia w języku niemieckim. Nein, kein czy nicht?

Zasady dotyczące tworzenia przeczeń są kluczowe dla poprawnego budowania zdań, dlatego warto je przypomnieć w kontekście stosowania czasu teraźniejszego. 

W języku niemieckim jest wiele słów przeczących, np. nein, kein, nicht, nichts, niemand, nicht mehr i inne.

Przeczenia nein używamy, aby odpowiedzieć jednym słowem na pytanie lub zanegować jakieś stwierdzenie czy całe zdanie, np.:

– Bist du Deutscher? – Jesteś Niemcem?

– Nein. – Nie. 

lub – Nein, ich bin kein Deutscher. – Nie, nie jestem Niemcem.

Przeczenie kein występuje zawsze przed rzeczownikiem, który neguje, i odmienia się tak jak rodzajnik nieokreślony ein, np.:

– Hast du Zeit? – Masz czas?

– Ich habe keine Zeit. – Nie mam czasu.

——

– Hast du einen Bruder? – Masz brata?

– Nein, ich habe keinen Bruder. – Nie, nie mam brata.

——

– Brauchst du Hilfe? – Potrzebujesz pomocy?

– Nein, ich brauche keine Hilfe. – Nie, nie potrzebuję (żadnej) pomocy.

——

Pamiętaj, że przeczenia kein używamy tylko z rzeczownikami, które występują bez rodzajnika lub z rodzajnikiem nieokreślonym. Możemy je przetłumaczyć na język polski jako nie lub żaden, żadna itp.

Przeczenie nicht stosujemy, aby zanegować całe zdanie lub jego część. Jeśli przeczenie odnosi się do całego zdania, wtedy nicht stoi na jego końcu, np.:

– Schläfst du? – Śpisz?

– Nein, ich schlafe nicht. – Nie, nie śpię.

Jeśli negujemy tylko część zdania, wtedy nicht znajduje się bezpośrednio przed nią, np.:

Er arbeitet nicht bei Siemens. – On nie pracuje w Siemensie.

Das Haus ist nicht alt. – Dom nie jest stary.

Sie wohnen nicht hier. – Oni tutaj nie mieszkają.

Kiedy stosujemy przeczenie kein, a kiedy nicht?

Zasada stosowania kein i nicht jest prosta – warto ją zapamiętać. Nicht stosujemy wtedy, kiedy nie można stworzyć przeczenia z kein, czyli z rzeczownikami z rodzajnikiem określonym lub dzierżawczym, z nazwami własnymi oraz innymi częściami zdania. 

Porównaj przykłady:

Ich kaufe keinen Mercedes. – Nie kupię żadnego mercedesa.

Ich kaufe den Mercedes nicht, weil er gefällt mir nicht. – Nie kupię tego mercedesa, bo on mi się nie podoba.

– Ist das dein Mercedes? – Czy to twój mercedes?

– Nein, das ist nicht mein Mercedes. – Nie, to nie jest mój mercedes.

Zobacz inne przykłady zdań przeczących:

Ich habe keine Zeit mehr. – Nie mam już czasu.

Ich kenne niemand(en), der Chinesisch spricht. – Nie znam nikogo, kto mówi po chińsku.

Er hat nichts zu sagen. – On nie ma nic do powiedzenia.

Sie hat nie Zeit für mich. – Ona nigdy nie ma dla mnie czasu.

Pamiętaj, że w języku niemieckim obowiązuje zasada pojedynczego przeczenia, co oznacza, że w zdaniu przeczącym używamy tylko jednego rodzaju negacji. W języku polskim nie ma takiego ograniczenia, co widać w powyższych przykładach. 

Sprawdź swoją wiedzę

Spróbuj swoich sił i rozwiąż dwa krótkie ćwiczenia. Rozwiązania znajdziesz na końcu tego artykułu.

1. Wybierz właściwą formę czasownika.

1. Er _____________ einen Text.

a) schreibt b) schreibet c) schreibst

2. Wohin _____________ du?

a) reist b) reisest c) reisst

3. Wir _____________ eine Wohnung.

a) kauft b) kaufen c) kaufst

4. _____________ du hier?

a) Sitzst b) Sitzt c) Sitzest

5. _____________ du mir?

a) Helfest b) Helfe c) Hilfst

6. Die Schülerin _____________ oft ihr Heft.

a) vergisst b) vergist c) vergesst

7. Ich nehme eine Pizza, und was _____________ ihr?

a) esst b) isst c) essen

8. Meine Mutter _____________ ein neues Buch.

a) liest b) lest c) liesest

2. Wybierz odpowiednie słowo przeczące.

1. Er interessiert sich nicht / kein / nie für Filme.

2. Wir mögen kein / nicht / keinen Kaffee.

3. Auf nie / keinen / kein Fall!

4. Sie hat wirklich kein / nicht / keine Ahnung.

5. Niemand / Kein / Nicht ist da.

6. Wir haben kein / nicht / nichts im Kühlschrank.

7. Wir kennen hier nicht / niemanden / kein.

8. Er ist nichts / nie / kein zu Hause.

9. Wir kaufen keinen / kein / nicht Haus.

10. Wir sind nicht / nichts / kein von hier.

Chcesz wiedzieć więcej?

Jeśli chcesz popracować nad swoją językową formą, więcej takich wskazówek i ćwiczeń znajdziesz w książce Niemiecki. Trening A1. Książki z serii „Niemiecki. Trening” bazują na metodzie nauki w 3 krokach:

• Rozgrzewka: zapoznajesz się z teorią i przykładami.
• Trening właściwy: wykonujesz ćwiczenia od najprostszych do bardziej zaawansowanych.
• Relaks: rozwiązujesz krzyżówkę językową.

Sięgnij po książki, które zadbają o Twój rozwój językowy – krok po kroku!

Opanowałeś już czas teraźniejszy? To dopiero początek przygody z niemieckimi czasami! Jeśli chcesz lepiej zrozumieć różnice między Präteritum, Perfekt i innymi czasami, koniecznie zajrzyj do naszego przewodnika – znajdziesz tam jasne wyjaśnienia, przykłady i praktyczne wskazówki, które pomogą Ci swobodnie operować czasami w niemieckim! Przewodnik po niemieckich czasach: Präsens, Präteritum, Perfekt i inne 

Odpowiedzi do ćwiczeń:

Ćw. 1. 1 a, 2 a, 3 b, 4 b, 5 c, 6 a, 7 b, 8 a

Ćw. 2 1. nicht 2. keinen 3. keinen 4. keine 5. Niemand 6. nichts 7. niemanden 8. nie 9. kein 10. nicht